EcMeNe.DarkBB.com
Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.
EcMeNe.DarkBB.com

Ec Me Ne Drejt Suksesit Tuaj.
 
ForumForum  PortalliPortalli  GalleryGallery  Latest imagesLatest images  KėrkoKėrko  RegjistrohuRegjistrohu  identifikimi  

 

 Dokumentet e para tė shqipes sė shkruar

Shko poshtė 
AutoriMesazh
Admin
Admin
Admin



Numri i postimeve : 23
Join date : 23/03/2008

Dokumentet e para tė shqipes sė shkruar Empty
MesazhTitulli: Dokumentet e para tė shqipes sė shkruar   Dokumentet e para tė shqipes sė shkruar Icon_minitimeMon Mar 24, 2008 11:49 am

Dokumentet e para tė shqipes sė shkruar

Formula e Pagėzimit (1462)
Fjalori i Arnold Fon Harfit (1497) dhe
Perikopeja e Ungjillit tė Pashkės ( fundi i sh.XV-fillimi sh.XVI)
Nėn pluhurin e arkivave tė Evropės dhe sidomos tė atyre tė Vatikanit mund tė gjenden edhe shumė dokumente tė tjera, ndoshta mė tė plotė e mė domethėnės.

1. Formula e Pagėzimit (1462)

Mė i vjetri ndėr kėto tri dokumente ėshtė "Formula e pagėzimit" Ajo i pėrket vitit 1462. Ėshtė njė fjali e shkurtėr nė mes tė njė shkrimi latinisht.

Kryepeshkopi i Durrėsit, Pal Engjėlli, mik e bashkėpunėtor i Skėnderbeut (1417-1469), gjatė njė vizite nė dioqezėn e tij gjeti shumė tė meta e mangėsi nė punėt e ushtrimit tė fesė. Pėr t'i shmangur ato ai lėshoi njė qarkore nė gjuhen latine. Kjo qarkore ėshtė lėshuar nga njė kishė nė Mat dhe mban datėn 8 nėntor 1462. Me anė tė saj, ndėrmjet tė tjerash, ai jepte leje qė, nė ato kohė luftėrash kur prindėrit nuk kishin mundėsi t'i dėrgonin fėmijėt nė kishė t'i pagėzonin vetė nė shtėpi, duke thėnė shqip nė ketė ceremoni

" Formulėn e pagėzimit" qė ėshtė: "Un tė pagėzonj pr'emen't Atit e t'birit e t'shpirtit shenjt".

Formula ėshtė shkruar nė dialektin e veriut me shkronja latine.

Gjuha e tekstit dhe vlerat e pėrdorimit nė shqip tė disa shkronjave latine kanė njė afri shumė tė madhe me veprėn e Buzukut, ēka tė bėn tė mendosh se shkrimi i shqipės duhet tė ketė pasur njė traditė me tė vjetėr, ku janė mbėshtetur te dy; edhe shkruesi i kėsaj formule, edhe Buzuku. Dokumenti u zbuluar me 1915 nga historiani rumun Nikola Jorga nė njė nga bibliotekat e Milanos, Itali.

2. Fjalori i Arnold Fon Harfit (1497)

Me tė njėjtin alfabet latin ėshtė shkruar nė shekullin e XV edhe dokumenti i dytė i gjuhės shqipe: Fjalorthi i Arnold fon Harfit, i vitit 1497

Udhėtari gjerman Arnold Fon Harf (1417-1505) ne vitin 1496, u nis nga Kelni, pėr tė bėrė njė vizitė nė tokat e shenjta, nė Palestinė, udhėtim qė e kreu pėr tre vjet. Nė vitin 1497 ai kaloi nė bregdetin e Shqipėrisė dhe konkretisht nė Ulqin, Durrės e Sazan. Gjatė kėtij udhėtimi pėr tė komunikuar sadopak me njerėzit, ai shėnoi 26 fjalė shqipė, 8 shprehje e numrat 1 deri 10 dhe 100 e 1000 tė shoqėruar me pėrkthim nė gjermanisht. Janė fjalė tė zakonshme si: ujė, verė, bukė, mish etj., qė iu deshėn udhėtarit nė jetėn e tij tė pėrditshme sa qėndroi ne Shqipėri.

Me pėrshtypjet e udhėtimit Harfi la nė gjermanisht njė dorėshkrim, i cili u botua mė 1860, pas tre shekujsh e gjysmė. Kėtu gjendet edhe ky Fjalorth i vogėl i gjuhės shqipe, i cili pėrbėn dokumentin e dytė tė shqipes sė shkruar.

Udhėtari, pėrveē listės sė fjalėve, shprehjeve e numėroreve, ka lėnė edhe disa shėnime nė ato vende tė bregdetit shqiptar ku kaloi. Ndėr tė tjera ai shkruan se "Ulqini ėshtė njė qytet shqiptar i bukur e i vogėl". Pėr Shkodrėn megjithėse kaloi nėpėr tė, ngaqė udhėtimi Ulqin-Durrės, e bėri me det, thotė "se ėshtė njė qytet i madh i sapo pushtuar nga osmanėt". Ishullin e Sazanit e pėrshkruan "si njė liman tė mirė deti, ku ka shume anije, nė krahun e majtė tė tė cilit ndodhet njė fshat i madh me 2000 vatra, i quajtur Vlorė" etj.

3. Perikopeja e Ungjillit tė Pashkės ( fundi i sh.XV-fillimi sh.XVI)

Perikopeja e Ungjillit tė Pashkės ( fundi i sh.XV-fillimi sh.XVI) ėshtė dokumenti i tretė i shqipes sė shkruar

Ai i perket fundit tė shekullit XV ose fillimit tė shekullit XVI. Ky dokument pėrbėhet nga 2 pjesė tė vogla bible nė gjuhėn shqipe qė u gjetėn nė njė dorėshkrim greqisht tė shekullit tė XIV, me tė cilin ato nuk kanė asnjė lidhje. Ato janė nė dialektin e Jugut, tė shkruara me alfabetin grek. Kėto fakte tregojnė se gjuha shqipe nė atė kohė duhet tė ketė qenė shkruar jo vetėm nė Shqipėrinė e Veriut, por edhe nė Shqipėrinė e Jugut.

Po para kėtyre tri dokumenteve a ka qenė e shkruar gjuha shqipe?

Kjo ėshtė njė pyetje qė deri mė sot nuk ka gjetur pėrgjigje tė plotė. Shumė tė dhėna na bėjnė tė mendojmė se shqipja duhet tė ketė qenė shkruar edhe me parė. Ndėr tė tjera arqipeshkvi francez i Tivarit, i njohur me emrin Brokard, qė ka shėtitur shumė vende tė Evropės dhe tė Azisė, nė njė relacion latinisht tė vitit 1332 shkruante:"Sado qė shqiptarėt kanė njė gjuhe fare tė ndryshme nga gjuha latine, prapė ata kanė nė pėrdorim edhe nė tėrė librat e tyre shkronjėn latine". Ky fakt tė bėn tė mendosh se shqipja duhet tė ketė qenė shkruar tė paktėn qė nė shekullin XIV. Por kjo deri me sot nuk ėshtė e dokumentuar.
Mbrapsht nė krye Shko poshtė
https://ecmene.forumsq.net
 
Dokumentet e para tė shqipes sė shkruar
Mbrapsht nė krye 
Faqja 1 e 1

Drejtat e ktij Forumit:Ju nuk mund ti pėrgjigjeni temave tė kėtij forumi
EcMeNe.DarkBB.com :: Bota Shqipėtare :: Gjuha Shqipe-
Kėrce tek: